Wpływ zmian otoczenia prawnego na funkcję compliance w TFI

Projekt z dnia 20 lutego 2019 r. nowego Rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie sposobu, trybu oraz warunków prowadzenia działalności przez towarzystwa funduszy inwestycyjnych („Rozporządzenie”) wprowadza szereg istotnych zmian w zakresie organizacji oraz funkcjonowania jednostki compliance w TFI. Poniżej przedstawiamy najważniejsze z nich.

Zakaz łączenia stanowisk:

W treści Rozporządzenia zrezygnowano z możliwości pełnienia jednocześnie funkcji członka zarządu i inspektora nadzoru bądź wykonywania przez członka zarządu zadań z zakresu nadzoru zgodności działalności z prawem.

Powyższe oznacza, iż dotychczas powszechnie stosowana praktyka w małych TFI, sprawowania przez członka zarządu jednocześnie funkcji inspektora nadzoru będzie musiała ulec zmianie.

Nowa osoba na stanowisku inspektora nadzoru to oczywiście dodatkowe koszty, które z uwagi na wymagania jakie w zakresie wiedzy i kompetencji są stawiane przed osobami wykonującymi zadania z zakresu nadzoru zgodności działalności z prawem mogą okazać się niemałe.

Szczególna wiedza i kompetencje:

Po wejściu w życie Rozporządzenia w niezmienionej formie, TFI mogą stanąć przed problemem, jakim będzie znalezienie osoby lub osób, spełniających wymagania enumeratywnie wymienione w projekcie.

§ 4 ust. 6 Rozporządzenia wskazuje 12 cech w zakresie wiedzy i kompetencji jakimi powinien odznaczać się pracownik komórki nadzoru, m.in. są to:

1.  szczegółowa znajomość przepisów prawa regulujących zasady działania towarzystwa oraz zasady tworzenia i działania funduszy inwestycyjnych, zasady, tryb i warunki podejmowania i prowadzenia działalności w zakresie obrotu instrumentami finansowymi, prawa i obowiązki podmiotów uczestniczących w tym obrocie, zasady i warunki dokonywania oferty publicznej papierów wartościowych, prowadzenia subskrypcji lub sprzedaży tych papierów wartościowych oraz ubiegania się o dopuszczenie i wprowadzenie papierów wartościowych lub innych instrumentów finansowych do obrotu na rynku regulowanym; obowiązki emitentów papierów wartościowych i innych podmiotów uczestniczących w obrocie tymi papierami wartościowymi lub innymi instrumentami finansowymi oraz zasady ochrony informacji poufnych i informacji stanowiących tajemnicę zawodową oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu;
2. znajomość procedur i regulaminów wewnętrznych obowiązujących w towarzystwie, a także w podmiotach, o których mowa w art. 45a ust. 1 ustawy, w zakresie dotyczącym wykonywania powierzonych przez towarzystwo czynności związanych z działalnością prowadzoną przez towarzystwo;
3. wiedza z zakresu cech, ryzyka i specyfiki instrumentów finansowych, w tym w szczególności instrumentów mogących wchodzić w skład aktywów funduszy inwestycyjnych zarządzanych przez towarzystwo;
4. wiedza na temat kosztów i opłat, w tym należności publicznoprawnych, jakie klient może ponieść w związku z nabyciem lub zbyciem albo zawarciem lub rozwiązaniem umowy dotyczącej instrumentu finansowego bądź też z wykonywaniem przez towarzystwo na jego rzecz danej usługi;
5. wiedza z zakresu oceny istotnych danych związanych z instrumentem finansowym, zawartych w prospekcie emisyjnym, memorandum informacyjnym, sprawozdaniu finansowym, dokumencie zawierającym kluczowe informacje dla inwestorów lub innym dokumencie o podobnym charakterze;
6. wiedza z zakresu specyfiki funkcjonowania rynków, na których jest prowadzony obrót instrumentem finansowym, w tym odpowiednich systemów obrotu instrumentami finansowymi;
7. znajomość zasad wyceny instrumentów finansowych będących przedmiotem aktywów funduszy zarządzanych przez towarzystwo oraz usług świadczonych przez towarzystwo.

Przy czym, w tym miejscu należy również wskazać, że Rozporządzenie nie mówi tylko o wiedzy, ale również o kompetencjach w ww. zakresie. W związku z powyższym można domniemywać, że sama wiedza nabyta podczas szkoleń, bez odpowiedniego doświadczenia może spowodować, iż KNF zakwestionuje daną kandydaturę.

Uwagi zgłoszone do Rozporządzenia przez IZFIA czy inne podmioty wydają się być w tym zakresie bardzo trafne „profil kompetencyjny pracownika komórki nadzoru, wynikający z Rozporządzenia to omnibus posiadający niemal licencję zarządzającego portfelem, kompetencje księgowego funduszy inwestycyjnych, radcy prawnego i doradcy podatkowego we wszystkich jurysdykcjach działania zarządzanych funduszy”, „zakres poziomu wiedzy i kompetencji wymagany wobec osób odpowiedzialnych w towarzystwie za zadania z zakresu nadzoru zgodności działalności z prawem, ze szczególnym uwzględnieniem inspektora nadzoru, jest nieproporcjonalnie wysoki i w ocenie Wnioskodawcy uniemożliwia znalezienie odpowiednich pracowników odpowiedzialnych za ten obszar działalności”.

Nie ulega wątpliwości, że znalezienie osób spełniających wszystkie ww. kryteria może okazać się nie tylko bardzo trudne jak i kosztowne. Trudno bowiem wyobrazić sobie aby po wprowadzeniu wszystkich wymogów, o których mowa powyżej, wynagrodzenie osób odpowiedzialnych za nadzór zgodności działalności z prawem w TFI nie uległo zwiększeniu.

Dodatkowo Rozporządzenie nie określa jasno czy wiedzę i kompetencje w ww. zakresie powinien posiadać tylko Inspektor Nadzoru czy też każda osoba pełniąca funkcje compliance, a biorąc pod uwagę powyższe problemy z jakimi może spotkać się TFI, doprecyzowanie tej kwestii może okazać się bardzo istotne.

Obowiązki TFI względem funkcji compliance:

Po wejściu Rozporządzenia w życie, TFI stanie nie tylko przed dylematem znalezienia odpowiednio wykwalifikowanych osób i być może reorganizacji całego systemu nadzoru zgodności działalności z prawem, ale dodatkowo będzie musiało sprostać wymogom związanym z zapewnieniem ww. osobom regularnego udziału w szkoleniach w celu utrzymania posiadanej wiedzy i kompetencji.

Dodatkowo TFI zostało zobowiązane do przeprowadzania, nie rzadziej niż raz w roku, przeglądów dotyczących wiedzy i kompetencji osób wykonujących zadania z zakresu nadzoru zgodności działalności z prawem. Przy czym Rozporządzenie nie określa sposobu oraz podmiotu, który miałby taki przegląd wykonywać.

Zarówno regularne szkolenia jak i regularne przeglądy wiedzy i kompetencji będą sporym obciążeniem finansowym dla TFI. W szczególności jeżeli dane TFI zdecyduje się na skorzystanie z usług podmiotów zewnętrznych w tym zakresie.

Dodatkowe obowiązki spoczywające na komórce nadzoru zgodności działalności z prawem:

Zmiana struktury organizacyjnej i dodatkowe wymogi w zakresie wiedzy i kompetencji, a także obowiązków TFI względem funkcji compliance to nie wszystkie zaproponowane zmiany.

Na osoby wykonujące zadania z zakresu nadzoru zgodności działalności z prawem nałożono również dodatkowe obowiązki takie jak:

1. Sprawowanie nadzoru nad działalnością przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznego w zakresie wykonywania powierzonych przez towarzystwo czynności przez ten podmiot zgodnie z przepisami prawa oraz umową outsourcingu, o ile przedmiotem umowy nie są czynności niemające istotnego znaczenia dla prawidłowego wykonywania przez towarzystwo obowiązków określonych przepisami prawa, sytuacji finansowej towarzystwa, ciągłości lub stabilności prowadzenia przez towarzystwo działalności;
2. Ocenianie zgodności postępowania towarzystwa z przepisami dotyczącymi szczegółowych kryteriów w zakresie spełniania wymogów posiadania odpowiedniej wiedzy i kompetencji lub wiedzy, kompetencji i doświadczenia oraz trybu i warunków postępowania przy dokonywaniu oceny oraz weryfikacji spełniania odpowiednich wymogów oraz ich utrzymywania i doskonalenia;
3. Rozszerzenie zakresu Sprawozdania z funkcjonowania systemu nadzoru zgodności dodatkowo o zestawienie wyników kontroli działalności przedsiębiorcy lub przedsiębiorcy zagranicznego w zakresie wykonywania powierzonych przez towarzystwo czynności przez ten podmiot, według kryterium zgodności z przepisami prawa oraz z umową outsourcingu.

Wobec powyższego, w porównaniu do nowych obowiązków nałożonych na funkcje compliance, zmiany w zakresie wiedzy i kompetencji jakie ww. osoby powinny posiadać wydają się nieproporcjonalnie wysokie. W szczególności, że tak daleko idące wymagania nie są nawet przewidziane dla instytucji finansowych działających na krajowym rynku finansowym, nawet w stosunku do instytucji mających poważniejsze znaczenie systemowe, np. banków.

Podsumowując, należy wskazać, że zaproponowane w Rozporządzeniu rozwiązania mogą przynieść rewolucyjne zmiany w sposobie funkcjonowania komórki ds. nadzoru zgodności działalności z prawem. Na wprowadzonych zmianach najbardziej ucierpią jednak mniejsze TFI, które w większości będą musiały przeorganizować dotychczas funkcjonujący sposób działania funkcji compliance. Dla wszystkich TFI, bez wyjątku, wprowadzone zmiany będą natomiast wiązały się z dodatkowymi i jak się wydaje wcale niemałymi kosztami. Czas pokaże również czy Rozporządzenie zwiększy ochronę klientów i zapewnieni im większą jasność co do jakości usług, co zgodnie z uzasadnieniem do Rozporządzenia jest głównym celem nowych regulacji. Trudno bowiem, na pierwszy rzut oka, dopatrzyć się w zaproponowanych zmianach ich szczególnego wpływu na ochronę interesu klientów TFI.

Autor adw. Julia Iwaszko