21 czerwca 2017 roku weszła w życie ustawa z dnia 11 maja 2017 roku o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym. Prace nad ustawą trwały blisko dwa lata. Ustanowienie nowych regulacji miało na celu implementację do krajowego porządku prawnego postanowień nowych przepisów prawa UE z zakresu audytu. Nowa ustawa niesie za sobą szeroko zakrojone zmiany, przede wszystkim dla podmiotów kwalifikowanych jako jednostki zainteresowania publicznego , wśród których są między innymi domy maklerskie.
Głównymi założeniami ustawodawcy było zwiększenie niezależności firm audytorskich oraz głównych rewidentów poprzez eliminowanie możliwości zaistnienia konfliktów interesów; poprawienie jakości badań ustawowych oraz wzmocnienie nadzoru publicznego poprzez zwiększenie jego niezależności od środowiska biegłych rewidentów.
1. Rotacja firm audytorskich
Obowiązek zmiany firmy audytorskiej w jednostkach zaufania publicznego jest jednym z najbardziej charakterystycznych podpunktów nowej regulacji. Obecnie czas prowadzenia badań prowadzonych przez firmę audytorską, do których podmiot jest zobligowany przez przepisy prawa, nie może przekraczać pięciu lat. Ograniczenie to dotyczy również firmy audytorskiej powiązanej bądź jakiegokolwiek innego członka sieci działającego na terytorium Unii Europejskiej. Zgodnie z rozporządzeniem nr 537/2014 , kolejnego badania nie można podjąć się wcześniej niż po upływie czterech lat.
W praktyce oznacza to, że jednostka zainteresowania publicznego może zlecić badanie sprawozdania finansowego danej firmie audytorskiej lub jakiejkolwiek firmie z nią powiązaną przez maksymalnie pięć kolejnych lat obrotowych. Po tym okresie, jednostka jest obowiązana zmienić firmę audytorską. Poprzednia firma może ponownie przeprowadzić badanie po upływie czterech lat.
Rotacja dotyczy także kluczowego biegłego rewidenta. Nowe przepisy przewidują, że kluczowy biegły rewident nie może przeprowadzać badania ustawowego w tej samej jednostce zainteresowania publicznego przez okres dłuższy niż pięć lat, a ponownie przeprowadzać badanie ustawowe w tej jednostce może najwcześniej po upływie co najmniej trzech lat od zakończenia ostatniego badania ustawowego.
Nowa ustawa zmodyfikowała również minimalny okres zawarcia umowy o badanie ustawowe – zarówno dla jednostek zainteresowania publicznego jak i jednostek innych niż JZP, minimalny okres zatrudnienia firmy audytorskiej dla badań ustawowych wynosi 2 lata.
2. Zakaz łączenia usług
Rozporządzenie unijne implementowane przez przedmiotową ustawę zawiera istotne ograniczenia dotyczące świadczenia przez firmę audytorską usług innych niż badanie sprawozdania finansowego – w okresie trwania umowy lub w roku poprzedzającym. Co do zasady, wykonywanie takich usług jest zakazane.
W praktyce, regulacja ma na celu wyeliminowanie sytuacji, w których firma audytorska bada słuszność rozwiązań, których zastosowanie doradziła jednostce.
Domy maklerskie będące jednostkami zaufania publicznego powinny były, zgodnie z przepisami przejściowymi, zweryfikować zawarte z firmami audytorskimi umowy do 31 grudnia 2017 r. Również do tego momentu dozwolone było wykonywanie uprzednio podpisanych z firmami audytorskimi umów o doradztwo lub jakiekolwiek inne usługi niezwiązane z rewizją finansową.
3. Komitet Audytu
W odniesieniu do Komitetu Audytu nowa ustawa wprowadziła wymóg, aby jego członkowie posiadali wiedzę i umiejętności z zakresu branży, w jakiej działa dana jednostka. Co więcej, zachowano wymóg aby co najmniej jeden z członków Komitetu Audytu posiadał wiedzę i umiejętności w zakresie rachunkowości lub badania sprawozdań finansowych.
Zgodnie z nową ustawą, przewodniczący Komitetu Audytu powinien być wybierany przez jego członków lub przez radę nadzorczą bądź inny organ nadzorczy w jednostce. Ponadto, większość członków Komitetu Audytu (włącznie z przewodniczącym) musi spełniać kryterium niezależności w rozumieniu zalecenia Komisji UE – tj. brak istotnych sprzeczności interesów.
Komitet Audytu w ramach wykonywanych zadań tworzy procedurę wyboru firmy audytorskiej, a także weryfikuje niezależność firmy od badanej przez nią jednostki. Komitet przedstawia również rekomendację w kwestii wyboru firmy audytorskiej, która obejmuje wskazanie konkretnej firmy oraz oświadczenie, że dokonanie wyboru było wolne od wpływów osób trzecich. W przypadku rotacji firmy audytorskiej (braku możliwości przedłużenia umowy z uprzednią firmą audytorską), Komitet Audytu powinien wskazać w swojej rekomendacji dwie firmy.
Domy maklerskie posiadające Komitet Audytu zobowiązane są zweryfikować spełnienie powyższych wymogów odnośnie ich członków; natomiast jednostki zobowiązane ale nieposiadające komitetu w strukturze organizacyjnej, w terminie czterech miesięcy od dnia wejścia w życie nowej ustawy powinny wprowadzić potrzebne zmiany.
4. Odpowiedzialność jednostki
Nowa ustawa poszerzyła zakres odpowiedzialności jednostki zaufania publicznego za stosowanie przedmiotowych przepisów. Sankcje mogą zostać nałożone przez Komisję Nadzoru Finansowego m.in. za niestosowanie regulacji dotyczących obowiązkowej rotacji firm audytorskich lub za wywieranie niedozwolonego wpływu w okresie badania sprawozdania finansowego.
KNF może nałożyć karę na samą jednostkę zainteresowania publicznego, członka zarządu lub innego organu zarządzającego, członka rady nadzorczej bądź innego organu nadzorczego, członka komitetu audytu a także na podmiot lub osobę trzecią powiązaną z jednostką zainteresowania publicznego.
Katalog sankcji indywidualnych obejmuje kary pieniężne w wysokości do 250 tysięcy złotych, zakaz pełnienia funkcji członka zarządu lub członka organu nadzorczego w jednostkach zainteresowania publicznego przez okres od 1 roku do lat 3. Kara pieniężna dla jednostki zainteresowania publicznego nie może przekroczyć 10 proc. przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów, osiągniętych przez tę jednostkę w poprzednim roku obrotowym. Jeżeli w poprzednim roku obrotowym jednostka zainteresowania publicznego nie osiągnęła przychodów z tytułów, o których mowa w zdaniu pierwszym, wysokość kary odnosi się do ostatniego roku obrotowego, w którym jednostka ta osiągnęła przychody z tych tytułów.
Podsumowując, domy maklerskie posiadające status jednostki zainteresowania publicznego, które nie zweryfikowały stosowania nowej ustawy o biegłych rewidentach powinny uczynić to niezwłocznie, z uwagi na upływ okresu przejściowego z dniem 31 grudnia 2017 roku. Przede wszystkim, domy maklerskie winny przeanalizować zakres świadczonych usług w umowach z firmami audytorskimi a także okres na który dane umowy zostały zawarte. Co więcej, należy zweryfikować spełnienie wymogów przewidzianych przepisami przez komitety audytów. Konsekwencją braku wdrożenia powyższych regulacji mogą być szeroko zakrojone sankcje zarówno o charakterze indywidualnym jak i ogólnym w stosunku do jednostki, nakładane przez Komisję Nadzoru Finansowego.
